...

Nu staat de natuur aan de vooravond van de ingrijpendste door mensen veroorzaakte verandering tot dusver: die van het klimaat. Anders dan bij eerdere veranderingen van het landschap is dit een wereldwijd verschijnsel, en een ontwikkeling die moeilijk te keren is. De inspanningen om klimaatverandering te remmen ten spijt: het klimaat in Brabant zal veranderen. En anders dan bij het menselijk ingrijpen van vóór de twintigste eeuw, dat juist zorgde voor meer variatie, zorgt de menselijk aanwezigheid de afgelopen honderd jaar voor een verarming van de biodiversiteit. [bron=//www.natuurmonumenten.nl/sites/default/files/Visie%20Natuurmonumenten%20op%20natuur%20en%20landschap%20in%202040.pdf]Bron: Visie Natuurmonumenten op natuur en landschap in 2040, pagina 6.[/bron]

...

Nederlandse agrarische grondprijzen in kaart [bron=//asrvastgoedvermogensbeheer.nl/landelijk-vastgoed/grondprijzen/zuid-nederland]Agrarische prijs naar landbouwgebied.
Bron: ASR Vastgoed Vermogensbeheer Gemiddelde van kwartalen 2014 Q2 tot en met 2017 Q1. [/bron]
Verwerving Brabantse zandgrond voor natuur is kostbaar  

...

Die buffers zijn ook nodig omdat het veranderend klimaat de tegenstellingen tussen landbouw en natuur verder op scherp zet. Boeren willen bijvoorbeeld grond die niet te nat is, terwijl veel natuurgebieden juist baat hebben bij een hoog waterpeil. “Als het klimaat natter wordt door de klimaatverandering, dan is dat gunstig voor natte natuur, maar niet voor de boeren in de omgeving. Mocht een gebied juist droger worden, dan zullen boeren meer grondwater oppompen, wat weer ten koste gaat van de grondwaterstand in natuurgebieden”, legt Bakker uit. Forse buffers zijn vanuit klimatologisch perspectief wenselijk, maar de vraag is of die wens (op korte termijn) wel realistisch is. In elk geval kunnen de ‘lichtgroene’ delen van het Natuurnetwerk Brabant fungeren als buffer rond de ‘donkergroene’ Natura-2000-gebieden. Wat Bakker betreft een goed begin.

...

Ondernemen in de natuur
Binnen de ‘lichtgroene’ natuur ziet de provincie Noord-Brabant voor boeren een belangrijke rol weggelegd. 2000 hectare van het Natuurnetwerk moet ‘ondernemende’ natuur worden. Op dit moment is de belangstelling van boeren nog vrij gering. Maar een dynamischer, flexibeler natuurbeleid biedt ook nieuwe kansen voor extensieve landbouw en agrarisch natuurbeheer. Volgens Daan Groot, lector Innovatief Ondernemen met Natuur aan de HAS, lopen ook boeren aan tegen de strikte omschrijving van het op een bepaalde plek gewenste natuurtype. “Die passen niet bij ondernemerschap”, stelt hij. “Een ondernemer denkt niet: ‘Hee, hoe kan ik de provincie helpen?’ Die ziet vooral de kansen voor zijn bedrijf. Wat een ondernemer graag wil, moet dan maar net passen bij het type natuur dat voor zijn grond is bedacht.” Groot juicht een versoepeling van die regels daarom toe. [bron=//www.groenontwikkelfondsbrabant.nl/ondernemend-natuurnetwerk-brabant]Noord-Brabant laat sinds kort, bij wijze van experiment, de regels deels los voor 1000 hectare nieuwe natuur. Het betekent onder andere dat boeren daar nu zelf meer invloed hebben op het natuurdoeltype dat ze gaan realiseren.
Meer info vind u hier[/bron]

...

In bufferzones kunnen nieuwe vormen van extensieve landbouw een prominente rol spelen. Natte gebieden rond Brabantse beken zijn bijvoorbeeld geschikt voor elzenhout (voor meubels). Anders dan veel landbouwgewassen gedijen elzen bij een hoge grondwaterstand. Naar verwachting zullen die beekdalen door de klimaatverandering nog natter worden. [bron=//www.b-ware.eu/B-Ware/medewerkers/fons-smolders]Bron: Fons Smolders bijzonder hoogleraar Toegepaste biogeochemie aan de Radboud Universiteit Nijmegen[/bron]

...

Maar ook andere vormen van extensieve landbouw en veeteelt kunnen in de bufferzones tot bloei komen. Boeren kunnen daarbij bijvoorbeeld runderen inzetten die zijn aangepast aan nattere omstandigheden en kunnen grazen op grasland dat meer met kruiden gemengd is. Een hogere natuurwaarde gaat vaak samen met een hogere ‘smaakbeleving’ bij exclusievere agrarische producten, met name bij streekproducten. Internationaal zijn Parmezaanse kaas en de Iberico-ham zeer geslaagde voorbeelden. [bron=//has.nl/nl/kenniscentrum/lectoraten/innovatief-ondernemen-met-natuur]Bron: Daan Groot, lector Innovatief Ondernemen met Natuur, HAS Den Bosch[/bron] In Brabant timmert Arjan Swinkels aan de weg met zijn Stoerderij: een waterbuffelboerderij in Son en Breugel. [bron=//www.destoerderij.nl/]Meer info over de Stoerderij? Bekijk hier hun site[/bron] Hij houdt zijn dieren zo natuurlijk mogelijk en combineert dat met een uitgekiende marketingstrategie. Maar in een levensmiddelenmarkt met veel gevestigde belangen, is het ontwikkelen van een duurzaam verdienmodel voor boeren over het algemeen een pittige opgave, waarbij ze ondersteuning kunnen gebruiken.

...

Wat natuur kan doen voor klimaat
Robuuste natuur met een veilige buffer – waarin best geld verdiend mag worden – is beter bestand tegen klimaatverandering. Maar er is ook een ander perspectief op de wisselwerking tussen natuur en klimaat. De natuur is namelijk een rem op het broeikaseffect. Het meest bekend is de rol die planten spelen bij het opslaan van CO

2

Windenergie in Duitse wouden groeit fors [bron=//www.fachagentur-windenergie.de/fileadmin/files/Veroeffentlichungen/FA-Wind_Analyse_Wind_im_Wald_06-2016.pdf]Ausbau der Windenergie im Wald in Deutschland.
Bron: Fachagentur Windenergie.[/bron]

...

In Nederland ziet Staatsbosbeheer sinds vijf jaar graag windturbines en zonnepanelen verschijnen op sommige van zijn gronden. Volgens Staatsbosbeheer is de duurzame energieopgave zo groot, dat de organisatie een bijdrage wil leveren. Staatbosbeheer veranderde daarom in 2012 zijn beleid voor windmolens en zonnepanelen in het bos. ‘Nee, tenzij’, werd ‘ja, mits’. De afwijzende houding van voorheen had uiteraard te maken met de gevolgen van energieopwekking voor de natuur. Voor vogels kunnen windmolens in natuurgebieden een probleem zijn, als die de route van hun overnachtings- naar hun fourageerplek doorkruisen. Voor vleermuizen waren windmolens voorheen ook een gevaar, maar dit is grotendeels opgelost: de turbines kunnen worden uitgezet op het moment dat vleermuizen actief zijn.

...

Volgens een eerste inventarisatie (nog zonder de natuurwaarden daarin mee te wegen) zijn zo’n 170 locaties op gronden van Staatsbosbeheer technisch geschikt voor groepjes van minstens drie windmolens. De Milieueffectrapportage die voor ieder windpark moet worden gemaakt, zorgt voor ecologische waarborgen. [bron=//www.staatsbosbeheer.nl/Zakendoen/sectoren/energie]Bron: Jan-Pieter Peijs, Staatsbosbeheer.[/bron] Staatsbosbeheer ontwikkelt en exploiteert de parken niet zelf: dat doet het bedrijfsleven. De provincies beslissen over de plaatsing. Staatsbosbeheer werkt daar in principe aan mee. Soms speelt de organisatie een actieve rol, door geschikte plekken aan te dragen of zelf het initiatief te nemen. [bron=//www.betuwewind.nl/windpark-deil/]Vijf jaar geleden nam de grondeigenaar voor het eerst zelf het initiatief tot een windpark: BetuweWind bij Deil, met 9 tot 11 windmolens. Dat park moet in 2018 actief zijn.[/bron] Daarbij gaat het om minder kwetsbare natuurgebieden en locaties langs wegen of industriegebieden.

...

Duurzaam verdienen met natuur
Het mes snijdt daarbij aan twee kanten. Naast het klimaat heeft Staatsbosbeheer nadrukkelijk het natuurbelang voor ogen. Provincie Noord-Brabant onderzoekt bijvoorbeeld de mogelijkheden voor turbines in het gebied rond de A16. Staatsbosbeheer pleit daarbij voor plaatsing in natuurgebied ‘Weimeren’, ten noorden van Breda. Met de opbrengst, zo’n € 30.000,- per turbine per jaar, wil Staatsbosbeheer in direct aangrenzend gebied de natuurkwaliteit verbeteren. Zo kan de organisatie laten zien dat windmolens ín de natuur per saldo goed zijn vóór de natuur. “Voorheen, toen we niet meewerkten, werden windmolens soms aan de rand van ons gebied geplaatst, net erbuiten. Daardoor had de natuur wel de lasten, maar niet de lusten – in de vorm van de opbrengst. Dat moest anders”, zegt Jan-Pieter Peijs van Staatsbosbeheer.

...

Het actiever inzetten op wind en zon in en rond natuurgebieden zou zo ook de aanleg van nieuwe natuur in Brabant kunnen stimuleren. Een windpark met vier turbines levert in vijf jaar tijd al snel € 600.000,- op. Van dat geld kan natuur worden ingericht. Dat geldt ook voor de opbrengst van andere vormen van duurzame energie, zoals zonne-energie. Een hectare zonneweide levert € 3.000,- tot € 5.000,- op. De eerste experimenten met zonne-energie rond de Brabantse natuur vinden nu plaats. [bron=//www.groenontwikkelfondsbrabant.nl/website-combineren-natuurontwikkeling-en-opwekking-energie]Concreet aan de slag met zon rond de Brabantse Natuur?[/bron] Bosgebieden lenen zich er niet voor. Open landschap in de ‘lichtgroene’ zone mogelijk wel, mits het om een beperkt aantal panelen gaat en deze bijvoorbeeld op stelten worden geplaatst.

...

Zo biedt natuur niet alleen kansen voor klimaatbeleid, maar klimaatbeleid ook nieuwe mogelijkheden om het Natuurnetwerk Brabant te laten groeien. Een andere kans bieden bedrijven die in natuur investeren. Sommige doen dat verplicht, om kap elders te compenseren, andere vrijwillig, omdat ze willen bijdragen aan het remmen van de klimaatverandering. Bij Staatsbosbeheer klopt een groeiend aantal bedrijven aan voor ondersteuning bij de aanleg. De organisatie onderzoekt of het mogelijk is die verzoeken te bundelen om versnipperde aanleg te voorkomen. [bron=//www.staatsbosbeheer.nl/Zakendoen/sectoren/energie]Bron: Jan-Pieter Peijs, Staatsbosbeheer.[/bron]

...

Vooruit met de natuur!
De natuur kan ook een partner zijn bij klimaatadaptatie. Paul Opdam spreekt over duurzame ‘landschapsdiensten’: de natuur levert iets, waarnaar – bijvoorbeeld vanwege klimaatverandering – menselijke vraag bestaat. In de stad kan natuur bijvoorbeeld ‘hittestress’ tegengaan en regenwater vasthouden om zo te voorkomen dat straten blank komen te staan. [bron=//www.landschap.nl/wp-content/uploads/2014-2_057-061.pdf]Bron: Essay Natuur inzetten voor Duurzaamheid, Paul Opdam e.a.[/bron] Niet voor niets hebben de vijf grote Brabantse steden zich gecommitteerd aan het realiseren van 500 hectare van het Natuurnetwerk Brabant binnen hun gemeente. [bron=//www.groenontwikkelfondsbrabant.nl/b5]Bron: Brabant de Groenste.[/bron]

...

Ook in het buitengebied kan natuur een rol spelen als waterbuffer of -berging. Natuurmonumenten en de Brabantse waterschappen streven bijvoorbeeld naar brede bufferzones langs de beken. Beekdalen zijn vaak ideale waterbuffers. [bron=//www.ed.nl/mening/opinie-beekdalen-als-klimaatbuffers~ababe613/]Opinie Eindhovens Dagblad ‘Beekdalen als klimaatbuffers’.[/bron] Mits goed ingericht, kunnen ze in natte en droge perioden water vasthouden en/of bergen, waarvan de natuur, recreant en (extensieve) landbouw profiteert. Dit soort doelstellingen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan het realiseren van natuur, zoals dat eerder rond de grote rivieren ook met het project ‘Ruimte voor de Rivier’ is gebeurd. En deze manier van kijken kan ook het draagvlak voor natuur verbeteren. “We moeten de relatie tussen mens en natuur reframen”, zegt Opdam. “Natuur moet niet iets zijn waar je last van hebt, en dat de economie tegenhoudt. Het moet een partner zijn, in plaats van een tegenstander.”

...

Klimaatverandering zal ook leiden tot lastige keuzes. Wat bijvoorbeeld te doen met het waardevolle Brabants-Limburgse natuurgebied De Groote Peel? Het hoogveengebied heeft het al moeilijk vanwege de stikstof-uitstoot van de intensieve veehouderij in de omgeving. De klimaatverandering komt daar nog bij. Het behoud van levend hoogveen in Nederland lijkt in sommige klimaatscenario’s onmogelijk. [bron=//www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/500078002.pdf]Bron: Adaptatiestrategie voor een klimaatbestendige natuur. Planbureau voor de Leefomgeving 2010[/bron] Tegelijkertijd slaat hoogveen enorme hoeveelheden CO2 op, dat bij verdroging zou vrijkomen, en het broeikaseffect zou versterken. Het is slechts een van de paradoxen van het veranderende klimaat.

Hoge stikstof productie in Oost-Brabant [bron=//statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=7311slmi&D1=16&D2=22,155,160,171-172,191,194,196,202,211,214-215,219,221-222,224,230-231,237,247-248,250,260,267,270,272,281,287,290,297,303,305,309-310,320,324,332-333,336,340,342-343,345-346,353,356,364,368,378,383-384,406-408,415-416,420,423,426,429,433-435,442,460,466-467,475,490,493,499,503,508-509,515,521-522,542-543,545-546,564,568,581,587-588,597,600,607-609,612,624,626,629-630,636-637,641,645,655-657,662,674,683,685-686,700-701,703-704,707,710,720,723,729,735-736,747,751-752,757,759,765,776-778,783,791,795,812,819,825-826,838,848&D3=l&HDR=T&STB=G1,G2&VW=C]Bron: CBS Statline
Stikstof productie in kg per hectare in 2015.[/bron]

...

De gevolgen van het broeikaseffect dwingen ecologen en beleidsmakers om vooruit te kijken. “We kunnen niet terug naar de natuur, alleen vooruit!”, stelt kunstenaar en filosoof Koert van Mensvoort. Volgens Van Mensvoort moeten we weg van de idee-fixe dat we natuur kunnen reconstrueren. We moeten op een slimme manier nieuwe natuur maken. Dat moet natuur zijn die tegen een stootje kan. 

...

Het natuurbeleid moet gericht zijn op het voorkomen van problemen, in plaats van het achteraf beperken van de schade, zoals vaak het geval is (geweest). En het beleid moet gericht zijn op dynamiek in plaats van evenwicht in de natuur. Robuuste natuur biedt de beste garantie dat soorten die de klimaatverandering aan kunnen, ook zullen blijven, en dat nieuwe soorten uit het zuiden de Brabantse natuur zullen vinden. De bijdrage die de natuur kan leveren aan de klimaatopgave kan bovendien het draagvlak voor nieuwe natuur vergroten. En klimaatverandering kan zelfs een (financiële) katalysator zijn voor nieuwe natuur, voor wie het aandurft om taboes te doorbreken. We doen daarom drie aanbevelingen voor beleid:

...

1. Mik op dynamische natuur
Het leefgebied van dier- en plantensoort zal verschuiven door klimaatverandering. Sommige typen natuur zal onze provincie misschien verliezen (of alleen tegen een hoge prijs kunnen behouden), voor andere natuurtypen ontstaan juist kansen. Speel daarop in met een flexibel natuurbeleid. Houd niet vast aan nauwkeurig geformuleerde omschrijvingen van een bepaald natuurtype voor een bepaalde locatie, of aan een lijst met beoogde dier- en plantensoorten. Richt je op bredere, algemene doelen, aan de hand van een grovere indeling. Durf vervolgens natuurlijke processen hun gang te laten gaan. Biedt daarbij wel de juiste randvoorwaarden: zorg voor natuurgebieden die groot genoeg zijn om de klappen van veranderde omstandigheden op te vangen. En zorg voor een verdere rem op de uitstoot van stikstof in de omgeving. Zo krijg je robuuste natuur, die in staat is zich aan te passen.